Cumhuriyetin İlk Fabrikası; “Merinos” – Bursa Merinos Fabrikası

Orta-Doğu ve Balkanların En Büyük Entegre Yünlü Kumaş Fabrikasına Ne Oldu?

Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası, Türkiye’nin ilk sanayileşme atılımları çerçevesinde 1938’de Bursa’da hizmete girmiştir. Tekstil sanayinin en büyük kuruluşlarından biri olacak Bursa Merinos Fabrikası, sadece iplik üretimiyle başladığı macerasına, 1944’te eklenen dokuma, 1946’da eklenen apre tesisleri ile devam etmiştir. Giderek büyüyen Bursa Merinos Fabrikası böylelikle Orta-doğu ve Balkanlar’ın en büyük entegre yünlü kumaş fabrikası olmuştur. Cumhuriyet tarihinde sanayileşmenin ve büyümenin sembol kuruluşlarından olarak adını tarihe yazdırmıştır. 1960’lı yıllarda Bursa şehrinin ekonomisine en önemli katkıyı sağlayan büyük bir kurum haline gelen fabrika, 2004 yılında kapatılmıştır. Fabrikanın arazisi Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne bedelsiz devredilmiştir. Peki Bursa Kumaş Fabrikası Nasıl Kuruldu ve adı nereden geliyor…

Bursa Merinos Fabrikasının Tarihi?

Temeli 28 Kasım 1935 tarihinde dönemin başbakanı İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar tarafından atıldı. Fabrikanın yapımını ünlü girişimci Nuri Demirağ üstlendi. 2 yılda yapımı tamamlanan fabrikanın açılışı 2 Şubat 1938 tarihinde gerçekleşti. Açılışı, devrin cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk yaptı.

Fabrikanın Adı Nereden Geliyor ?

Fabrikaya Merinos adı, o dönemin Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilmiştir. Atatürk, İktisat Vekili Celal Bayar’a Merinos ismine nasıl karar verdiğini şöyle açıklar;

“Güneş dili araştırmalarına göre, merinos öztürkçe bir kelimedir ve ince, uzunca yün anlamına gelir. İspanyaya giden İber Türkleriyle oraya intikal etmiş ve o Türklerle oraya giden koyunlar ve yünleri bu isimle anılmışlardır. Bu nedenle merinos bu fabrika için pek uygun bir isimdir.”

Gazi Mustafa Kemal Atatürk Bursa Yünlü Merinos Fabrikası İçin Duygularını Onur Defterine Yazmıştır…

Cumhurbaşkanı Atatürk, Sümerbank Genel Müdürü Nurullah Esat Sümer tarafından kendisine sunulan fabrikanın altın anahtarını aldıktan sonra, fabrika içerisinde incelemelerde bulunmuş ve ardından onur defterinin ilk sayfalarına duygularını şöyle yazmıştır:

“ Sümer Bank Merinos Fabrikası, çok kıymetli bir eser olarak milli sevinci arttıracaktır. Bu eser yurdun, hususiyle Bursa bölgesinin endüstri inkişafına (gelişimine) ve büyük milli ihtiyacın giderilmesine yardım edecektir. Eserin başarılmasından Ekonomi Bakanlığını tebrik ederim. Sümer Bank Direktörlüğüne teşekkür ve fabrikayı gördüğüm gibi yüksek bilgi ve tam düzenli idarede direktörüne başarılar temenni ederim. „

Merinos Spor Kulübü

Merinos Fabrikası adıyla anılsa da aslında Fabrika, her türlü sosyal tesisi kaplayan geniş bir arazi üzerinde yer almaktadır. Bünyesinde bulunan futbol sahası sayesinde fabrika faaliyete geçer geçmez, Merinos Spor Kulübü kurulmuş ve ülkenin önemli spor kuruluşlarından birisi haline gelmiştir. Futbol ile başlayan spor faaliyetleri güreş, atletizm, bisiklet, kayak, tenis, yüzme, su topu, voleybol, hentbol, basketbol gibi sporlarla devam etti; basketbol takımı 1987’de futbol takımı 1990’da Türkiye ligine yükseldi; fabrika bünyesindeki bayan su topu takımı uzun yıllar Türkiye şampiyonalarında ilk üçe girdi.

Merinos’ta Sosyal Hayat

Merinos, Bursa şehrinin soysal ve ekonomik yönden gelişmesine pek çok yönden öncülük etmiş; şehir halkının sosyal yaşamını değişik yönleriyle tanışmasına vesile olmuştu.

Fabrikada yer alan iki adet salonda ücretsiz sinema, tiyatro, konser gibi etkinlikleri düzenlenmiş; Merinos düğün salonunda binlerce evlilik töreni gerçekleşmiş, işçi yemek salonunda ilk toplu sünnet uygulamaları yapılmış; çalışanların çocukları için Türkiye’nin ilk modern kreşlerinden birisi Merinos’ta hizmete girmiş; fabrika arsasında kurulan Merinos İlkokulu 50’li, 60’li, 70’li yıllarda Bursa’nın en önemli eğitim kurumlarından birisi olmuş;fabrikanın elektrik santrali şehrin elektrik ihtiyacının bir kısmını da karşılamıştı.

Merinos Fabrikasının Özelleştirilmesi ve Tasfiyesi

Kurum 2004 yılında T.C. Başbakanlık Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından özelleştirilmiş ve üretim durdurulmuş, kuruma ait çok değerli olan arazi ve üzerindeki taşınmazlar Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne tahsis edilmiştir.Arazi ve taşınmazlar 31 Temmuz 2006 tarihinde çıkan faili meçhul yangınla kül olmuştur.

Kongre ve Kültür Merkezi Haline Gelişi

Tarihi Merinos Fabrikası, “Merinos Yünlü Sanayi İşletmesi’nin toplam 314 bin 569 metrekarelik arazisi ve üzerinde bulunan taşınmazların eğitim, halka açık kültür, sanat, spor ve rekreasyon amaçlarında kullanılması için kamu yararı göz önüne alınarak”, Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesine bedelsiz devredildikten sonra 2007 yılında bir kültür merkezine dönüştürüldü ve arazisine yeni bir kongre merkezi inşa edildi. Bu önemli iki yapının meydana getirdiği Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi’ni içine alan Merinos Parkı, Bursa’nın önemli bir dinlenme alanı haline geldi.