1 Mayıs İşçi Bayramının Tarihi, Ne Zaman Kutlanmaya Başladı?

1 Mayıs İşçi Bayramı, 1 Mayıs İşçi Bayramının Tarihi

1 Mayıs’ın tarihi, 1 Mayıs 1886’da ABD’de başlamıştır. ABD’nin Chicago kentinde işçiler iş günü çalışma saatinin 8 saat olması için genel greve gitmişlerdir. Grevde polisin işçiler üzerine ateş açması sonucu, çok sayıda işçi ölürken birçok işçide yaralanmıştır. 1 Mayıs genel grevinde işçi liderlerinin birçoğu idam edilmiştir. Albert Parsons, August Spies, Adolph Fıscher ve George Engel düzmece kanıtlarla idam edilmiştir. 1889 yılında ise II. Enternasyonal, 1 Mayıs’ın, bütün dünyada işçilerin birlik ve mücadele günü olmasını kararlaştırmıştır.

1 Mayıs İşçi Bayramının Tarihi

ilk kez İşçi Bayramı 1 Mayıs 1906 yılında kutlanmaya başlanmıştır. 1906 yılından itibaren 1 Mayıs Türkiyeli işçi ve emekçiler tarafından da kutlanmaya başladı.

1920’li Yıllar…

1920’li yıllarda Tersane İşçileri, işgal altında ki İstanbul’da kutlanmıştır. İştirakçı Hilmi önderliğinde Halk İştirakiyyun Fırkası’nın düzenlediği 1 Mayıs’a işçiler kızıl bayraklarla katılmıştır.

İşçiler, Kasımpaşa’dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi’ne kadar yürüdüler. 1923 yılında İstanbul’da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs’ı sokakta kutlamışlardır. “Yabancı şirketlere el konsun”, “8 saatlik iş günü”, “Hafta tatili”, “Serbest Sendika ve Grev Hakkı” pankartlarını taşıyarak haklarını aramışlardır. İlk 1 Mayıs yasağı ise 1925’te Takrir-i Sükun Kanunu’yla geldi. 1925 yılında her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale gelmiştir.

50 yıl sonra 1976’da 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanında yapılan büyük bir mitingle kutlanmıştır.

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu düzenlediği 1976 yılı 1 Mayıs’ı, Türkiye’de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı olurken, 1977 yılında kanlı “1 Mayıs Katliam”ı yaşanmıştır.

1 Mayıs 1977 Katliamı

DİSK tarafından Taksim Meydanında düzenlenen 1 Mayıs mitingine 500 bine yakın işçi, emekçi katılmıştır. Sular İdaresi binasının üzerinden ve şimdiki adı ile The Marmara Oteli’nin üzerinden kalabalığa ateş açılmıştır.

Silah sesleri dinmeden polis panzerleri sirenlerini çalarak topluluğun üzerine yürüyerek panik yaratmıştır. Birkaç kişi kurşun yarasıyla ya da panzer altında kalarak, hayatını kaybetmiştir. Fakat birçok insan panik sırasında ezilmiştir. 37 kişi ise ezilerek hayatını kaybetti, çok sayıda kişi yaralanmıştır. Resmi yetkililer ve medyanın olayı sol gruplar arasındaki çatışmayla ilişkilendirmeye çalışılmıştır. Fakat yargılama sonucunda bir çatışma olmadığı olayların bir provokasyon sonucu patlak verdiği belirlenmiştir. Fakat olayın üzerinden 43 yıl geçmesine karşın sorumlular tespit edilemedi ve yakalanamadı.

Susurluk kazasından sonra, 1 Mayıs katliamı sorumlularının da yargılanması için bir kampanya yürütüldüyse de bir sonuç alınamamıştır. 1 Mayıs 1997’de, 20 yıllık hukuki zaman aşımı süresi dolmuştur. Sonuç olarak katliamı gerçekleştiren azmettiren katil ve katiller yakalanamamıştır. 1979 yılına gelindiğinde İstanbul’da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı getirilmiştir. 1 Mayıs’ta İstanbul’da sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000’e yakın kişi gözaltına alınmıştır.

Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs’ta tutuklanmıştır. DİSK’e bağlı bir grup sendika ise İzmir’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı. 1980 yılında 12 Eylül darbesinden önce son “yasal” 1 Mayıs kutlamaları yapılmıştır. Sıkıyönetim altındaki İstanbul, Ankara ve İzmir’de gösteriler yasaklanmıştır. DİSK, Mersin’de “izinli” 1 Mayıs kutlaması yaptı.

1980 Sonrası İşçi Bayramı

12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, o zamana kadar “Bahar Bayramı” adıyla resmi tatil günü olan 1 Mayıs çalışma günleri arasına dahil edilmiştir.

1989 İstanbul’da 1 Mayıs’ı kutlamak için İstiklal Caddesi’nden Taksim’e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis tarafından dağıtılmıştır. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç bir gün sonra öldü. 400’ü aşkın gösterici gözaltına alınmıştır. 1990 yılında İstanbul’un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralandı, Polis müdahalesi ile 2 bin kişi gözaltına alınmıştır. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.1994. İstanbul ve Ankara’da 1 Mayıs’ı kutladıktan sonra dağılan gruplar polis tarafından darp edilmiştir. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yemiştir.

Olay sonrası milletvekili Salman Kaya’yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alınmıştır. 1996’da ise İstanbul Kadıköy’de yapılan 1 Mayıs gösterilerinde yine olaylar çıkmıştır. Bu olaylarda 3 kişi hayatını kaybetmiş ve 67 kişi yaralanmıştır. Bunu yanı sıra birçok iş yeri tahrip edilmiştir.

2000’li Yıllarda Türkiye’de İşçi Bayramı

2000’li yıllara gelindiğinde yasaklar ve olaylar yine durulmadı. 2006 yılında 1 Mayıs kutlamaları Kadıköy’de gerçekleşirken DİSK, KESK ve Türk-İş üyeleri 1997 1 Mayısı’nda katledilenler anısına Kazancı Yokuşuna karanfiller bıraktı.

Taksim Meydanında basın açıklaması yapan Mücadele Birliği üyelerine polis cop ve biber gazı kullanarak müdahale etti; 34 kişiyi gözaltına aldı.2007’de İstanbul Valisi Muammer Güler, 1 Mayıs’ın Taksim Meydanı’nda kutlanmaya izin verilmeyeceğini açıkladı. Binlerce polis Kazancı yokuşunu çevreledi. Yapılan pazarlıklar sonrasında Valilik, yaklaşık 500 kişilik grubun Taksim Meydanı’nda 1 Mayıs açıklaması yapmasına izin verdi. Dolmabahçe’de bekleyen 1500 kişilik grubun Taksim Meydanı’na çıkmasına izin verilmedi. Polis saldırısı yaşandı.2008’de İstanbul Valisi Muammer Güler, 1 Mayıs günü Taksim’e toplu ulaşımın durdurulacağını, polisin gerekli önlemleri alacağını açıkladı. Taksim Meydanı’na gitmek isteyenler polis şiddeti işe karşılaştı. Polisin ağır müdahalesinden dolayı, sendikalar Taksim Meydanı’na gitmeyeceklerini açıkladı.

1 Mayıs ara sokaklarda kutlanmıştır. 22 Nisan 2009 günü TBMM Genel Kurulu’nda, 1 Mayıs’ın, “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla tatil olmasına ilişkin kanun tasarısı kabul edilmiştir. 2009’da beş binden fazla kişi, Taksim meydanına 1 Mayıs’ı kutlamıştır. Valilik, 1 Mayıs öncesinde gaz kullanılmayacağı söz vermiş olmasına rağmen, polis göstericilere gaz ile müdahale etmiştir.

2010 yılı 1 Mayıs’ında 32 yıl sonra Taksim Meydanı ilk kez ‘eyleme’ açıldı.2011 ve 2012 1 Mayıs’ları da  2011 ve 2012 1 Mayıs’ları Taksim’de polis müdahalesi olmadan kutlandı.2013’te Taksim Meydanı’na gitmek isteyen gruplara polis saldırısı yaşandı. Beşiktaş’da yedi saat süren polis saldırısının ardından gerçekleşen kutlama sonunda da polis saldırısı olmuştur. 2014 ve 2015’te de Taksim Meydanı 1 Mayıs kutlamalarına kapatılmıştır. Taksim Meydanı’na ulaşmak için Beşiktaş ve Şişli de toplanan gruplar polis saldırısı ile karşılaşmışlardır.